5 वनौषधी व त्यांच्या उपचार पद्धती | औषधी वनस्पती आणि उपयोग

     औषधी वनस्पती आणि उपयोग

              प्राचीन काळापासून जंगलात सापडणाऱ्या औषधी वनस्पती आता दिवंसोदिवस कमी होत चाललेल्या आहेत. वनौषधींची महती आयुर्वेदात सांगितले आहे बेसुमार जंगल तोडीमुळे अनेक वनौषधी आता नष्ट झाल्या आहेत . आणि आहेत त्यांच्याविषयी कोणी जाणून घेत नाही .फार पूर्वीपसूनच वनौषधींचे ज्ञान मौखिक परंपरेने पिढ्यन्पिढ्या चालत आलेलं आहे . रामायणात पण हनुमानानी लक्ष्मणाला वाचवायला संजीवनी आणली होती.अनेक पुरणांन मध्ये वनौषधी किती महत्वाची आहे सांगितले आहे .जे औषध विज्ञान तंत्रज्ञान आपल्याला देऊ शकत नाही ते आपल्याला निसर्ग देतो.हा निसर्गच सर्वात मोठे औषधालय आहे .येथे प्रत्येक रोगावर आजारावर औषध आहे पण आपल्याला ते माहिती पाहिजे.या  नैसर्गिक औषधालय मात्र आता ते बऱ्याच प्रमाणात कमी होत आहे, त्याच्याविषयी माहिती ज्ञान लोप पावत आहे .मात्र अजून फक्त टिकून आहे ते ग्रामीण भागात , आदिवासी भागात पण ते मौखिक स्वरूपात  आहे .हे ज्ञान संपण्याच्या मार्गावर आहे,कारण कोणी ही माहिती जाणून घ्यायला तयार नाही तो फक्त रासायनिक गोळया घेणार आहे.आणि अजून ज्याला माहित आहे तो कोणाला देत नाही का तर वंशपरंपरागत द्यावे . बऱ्याच प्रमाणात लोकांना या माहिती नाही वनौषधंची उपचार पद्धती. आणि ती सर्वांना माहिती व्हावी व पुढे भविष्यात टिकून राहावी अशी काळजी आपण घेतली पाहिजे.यासाठी मे काही वनौषधी माहिती तुमच्या पर्यंत पोहचवण्यासाठी प्रयत्न करीत आहे.तुळस, कडूलिंब, निर्गूडी,आंबा,शेवगा इत्यादी अशा अनेक वनौषधी आपण बघतो . त्यांचे संगोपन करावे. चला तर जाणून घेऊ अशा काही पाच वनौषधी विषयी थोडक्यात माहिती.

     5 वनौषधी व त्यांच्या उपचार पद्धती 

औषधि वनस्पति

          वनौषधी व त्याच्या उपचार पद्धती

             1)  औषधी वनस्पती अडुळसा:

ग्रामीण भागात सहजा सहज उपलब्ध होणारी अडुळसा ही वनस्पती.ग्रामीण भागात कुंपना जवळ ही वनौषधी आपल्याला दिसून येते. अडुळसा वापरून अनेक उत्पादने बाजारात विकायला येत असतात.जाणून घेऊ थोडे औषधी गुण.

अडुळसा

         अडुळसा वनस्पती रोग  व उपचार

a) संधीवात,सांधे सुजून आल्यावर त्याच्यावर पाने गरम करून शेक द्यावा.
b) दमा, खोकला झाल्यावर पानंचा काढा करून पिण्यास द्यावा
c)लघवीला आग झाल्यास पंचांगाचा काढा करून पिण्यास द्यावा. 

  2) औषधी वनस्पती तुळस (Holy Basil)

औषधी वनस्पती ची राणी, आई ही वनस्पती.
या वनस्पती विषयी कोणाला माहिती नाही. प्रत्येक घराची शोभा व वातावरण याचं वनौषधी मुळे सुधारत आहे.हिंदू धर्मा मध्ये तुळशीला अनन्यसाधाण महत्व आहे. म्हणुन प्रत्येक घरी तुळशवृंदावन असतेच. तुळशीला धार्मिक आणि वैज्ञानिक असे दोन्ही बाजूने महत्व आहे.

तुळस

          औषधी वनस्पती तुळशी  रोग व उपचार

a) सर्दी, ताप,खोकला झाल्यावर पानांचा काढा पाजला जातो.
b) संधीवात बिया थंड पाण्यात भिजवून ते पाणी पाजण्यासाठी देता.
C) तोंडाचा वास,हिरड्या , डोकेदुखी यासाठी पाने खाली जातात.
d)  टी.बी (T.B.)झाल्यावर तो बरा करण्यास तुळशी मदत करते.
e)HIV,मुतखडा,कर्करोग अशा मोठ्या आजारांना

   3)  आंबा(शेपू,गावठी खासकरून)(Mango)

आता आंबा माहिती नाही असा कोणी या शकत नाही. आपण फक्त आंबे लागल्यावर त्याचाच फक्त आस्वाद घेत असतो.पण आपण कधी असा विचार करत नाही की आंबा किती औषधी गुणांनी संपन्न आहे.ग्रामीण भागात, आदिवासी भागात शेपू आंबा बघायल मिळतो. जाणून घेऊ थोडे औषधी गुण:

आंबा

 आंबा(शेपू,गावठी खासकरून) रोग  व उपचार

a) उलटी होत असल्यास कोवळ्या पानांचा काढा, रस घेतला जातो .
b) जखम झाल्यास आंब्याच्या सालं काढून ती जाळून तिचे मस जखमेवर लावतात.
c) ताप  आल्यास साली चा काढा पाजला जातो.
d) जुलाब सुरू झाल्यास कोयीचां गर खडीसाखर सोबत खायला देतात.
e) संधीवात झाल्यास आंब्याची पाने व निर्गुडीची पाने यांची वाफ देतात.
d) पोटदुखी झाल्यास सालीचा चूर्ण घेतात.

   4) औषधी वनस्पती निर्गुडी

ग्रामीण भागात रस्त्याच्या कडेला असलेल्या अनेक वनस्पती पैकी एक.ग्रामीण, आदिवासी माणसे या वनस्पती चां भरपूर उपयोग करतात.या निर्गूडीच्या तेलाला भरपूर मागणी असते.ग्रामीण भागातील महिला बचत गट हे तेल तयार करून विकत आहेत. जाणून घेऊ थोडे औषधी गुण:

औषधी वनस्पती निर्गुडी रोग व उपचार

a) सर्दी ताप झाल्यास निर्गुडीची पाने घेऊन त्यांचा काढा करून पिण्यास दिला जातो.
आंघोळीच्या पाण्यात निर्गुडीचा पाला व कडुलिंबाचा पाला उकळून ते पाणी अंगोळ करण्यास दिले जाते.
b) पक्षवात झाल्यावर सालीचा कवाथ करून पाजला जातो.
c) पायान भेगा, हातपाय दुखणे,संधीवात, पक्षवात यासाठी निरगुडी चे तेल मसाज करण्यास वापरतात. निरगुडी चे तेल बाजारात विकायला येत किंवा खेडो पाड्यात,ग्रामीण भागात भेटते.
d) मासिक पाळी त पोट दुखल्यास निरगुडीचे चूर्ण प्यायला देतात

          5) औषधी वनस्पती कडूलिंब

कडूलिंबाच्चे महत्त्व अनन्यसाधारण आहे.त्यामुळे आपल्याला अनेक ठिकाणी कडुलिंब ची झाडे दिसतात. कडुलिंबाची महती एवढी आहे की आत बाजारात अनेक उत्पादने आली आहेत जसे की कोलगेट निमशक्ती,नीम साबण ,नीम फेश वॉश इत्यादी. कडुलिंब पूर्ण औषधी गुणांनी संपन्न आहे. जाणून घेऊ थोडे औषधी गुण:

कडुिंबाचे झाड

 👉 हे आवर्जून वाचा..👇

1️⃣मनुष्य भक्षक झाडाचे बेट

2️⃣ अमेझॉन जंगलातली आठ रहस्य

3️⃣ गावाकडचा डॉक्टर वैद्य..झाड

4️⃣ मधाचे औषधी उपयोग

5️⃣ अशुभ झाडे

    कडुिंबाचे झाड रोग व उपचार

a) दातांचे आजार असल्यास कडुलिंबाच्या छोटया कड्यानी दात घासावे. त्यामुळे दातांचे विकार उद्भवत नाही.
b) दाद्री, गजकर्ण,पुरळ यासारखे त्वचा रोग झाल्यास कडुलिंबाची दहली, फंदी अंगोलिच्या पाण्यात उकळून अंगोळ करावी.
C) केसांमध्ये उवा,कोंडा झाल्यास कडुलिंबाची पाने व काढा याने डोके धुवावे.
d) पोटात जंत झाल्यास कडुलिंबाचे चूर्ण खातात.
e) ताप आल्यास सालीचा काढा करून पिण्यास दिला जातो.जखम झाल्यास कडुलिंबाची पाने, फळे यांचं लेप जखमेवर लावतात.

# वनस्पतीकाढा बनविण्याची पद्धत/प्रक्रिया:

 ज्या वनस्पती चा काढा बनवणार ती वनस्पती/वनस्पती च्या भागाचा काढा बनविणार तो भाग उदा.पाने, फूले,फळे इत्यादी.घेऊन त्या कुटून ,बारीक करून  तयार झालेला कुटा, पावडर, 1:1 असे पाणी घेऊन तो कुटा पाण्यात टाकावे. नंतर ते मिश्रण उकळून, उकळून सर्व कुटा पावडर मधील द्रव्य निघाल्यावर ते थंड करण्यास ठेवावे .नंतर ते गाळून घ्यायचे.हा आपला वनस्पती काढा तयार झाला. उदा. कडुलिंब चा पाला ,पाने  घ्या कुटून बारीक करा .पाण्यात 1:1 असे टाका. उकळून घ्या ,थंड करून गाळून घ्या काढा तयार.
                                       

  अशा प्रकारे आपण या लेखामध्ये पाच वनौषधीची माहिती आपण घेतली.आशा करतो की ती तुम्हाला आवडली असेल . आपण अशाच प्रकारे अनेक वनौषधी, वनस्पती व पर्यावरणातील महत्व पूर्ण घटकविषयी लेख घेऊन येत असतो. तर ते तूम्ही नेहमी वाचा आणि माहिती घ्या. व इतर सर्वांना माहिती पोहचवा शेअर करा.लेख आवडला असेल तर प्रतिक्रिया द्या,लाईक,शेअर करा.

टिपः कोणत्याही औषधी वनस्पती च्या औषधी गुणधर्माचा उपयोग करत असताना डॉक्टरांचा सल्ला घ्यावा.प्रत्येकाची शारीरिक क्षमता वेगळी असते. त्यामुळे कोणताही उपाय करण्याआधी तज्ज्ञांचा सल्ला घेणं फायदेशीर ठरतं. वनस्पतीच्या मोठ्या प्रमाणावर उपयोग असले तरी डॉक्टरांचा सल्ला घेतल्याशिवाय तिचा उपयोग करू नये.कारण काही वनस्पतीच्याbजास्त सेवन करणे योग्य नाही.त्यांचा वाईट परिणाम आपल्यावर होऊ शकतात.म्हणून डॉक्टरांच्या सल्ल्या शिवाय जास्त प्रमाणात वापर करू नये.

             पुढच्या भागांमध्ये, लेखांमध्ये आपण प्रत्येक वनौषधी विषयी सविस्तर माहिती घेऊ.
धन्यवाद